Blog: Razende Reportersreis #1

Sietske won in juni 2016 de razende reportersreis met een gezamenlijke actie van Jumbo Supermarkten, Max Havelaar, de Nationale Postcode Loterij en Tony’s Chocolonely.

Tekst en foto's: razende reporter Sietske Arnoldus.

Proeven van een andere wereld: zoete dromen, zure cacao

Koffers gepakt, het reisprogramma kun je dromen. Op het vliegtuigschermpje staat precies welke steden verstopt liggen onder het wolkendek en hoe lang de vlucht nog duurt. Tevreden zie je hoe het streepje de eindbestemming nadert. Enig idee wat je na aankomst gaat ervaren? Gelukkig niet!

Wakker (geschud) worden in een nieuwe, onvoorspelbare wereld. Voor mij is dat dé magie van reizen. Terwijl de weg voorbijraast, zit ik tegen het raam van de auto geplakt om alles in me op te nemen. Hetzelfde geldt voor m’n reismaatje Laetitia. We zien vrouwen die moeiteloos een schaal met zestien broden op hun hoofd balanceren. Groen, regenwoudachtig landschap vormt een sterk contrast met de wolkenkrabbers in de stad. Op de marktjes langs de weg liggen vers fruit, popcorn in zakjes, kleren en schoenen uitgestald. Net zo nieuwsgierig als wij naar buiten kijken, kijken de mensen naar ons. Bienvenue à Côte d'Ivoire!

In een paar dagen leren we 1000 en 1 dingen over de cacaosector en het werk van Tony's. Kinderen vormen een rode draad in de strijd tegen slavernij. En deze reis zijn zij de hoofdpersonen in mijn verhaal. ‘Tony’s bedankt, leve de klant!’ staat er op de bordjes waarmee kinderen ons verwelkomen bij boerencoöperatie Ecojad. Mooi, maar ook een beetje dubbel: teksten die voor kinderen weinig betekenen en die ze strak geregisseerd presenteren. Tijdens de ceremonie bij Ecojad kruist mijn blik die van twee kleine dames. Gezicht in de plooi, stiekeme knipoog, ja... daar gaan de mondhoeken al! Pas na afloop is er tijd om echt met ze te dollen. Voor ik het weet heb ik een hele groep kinderen om me heen. Wat doe je op zo’n moment? Glimlachen, high-fiven en… “1, 2, 3: dansez, dansez!’’ Het werkt aanstekelijk: vrolijk wiegend met onze heupen, lopen we richting de parkeerplaats.

Ik focus op de gaten in de stoffige weg, maar ook op de twee handjes die de mijne omsluiten.
Ruth en Marie, heten de dames. Even realiseer ik me dat een westers brok blijdschap omringd door lieve Afrikaanse kinderen het clichébeeld van voluntourism (of een War Child spotje) is, maar het kan me weinig schelen. Als we dansen en lachen spreken we dezelfde taal. Ik voel de verbondenheid en als we wegrijden bij Ecojad zwaai ik net zo uitbundig als zij.

Ruth en Marie. Onschuldig, opgewekt en met een hele toekomst voor zich. Meisjes die ik gun dat ze niet kilometers hoeven te lopen om water te halen. Waarvan ik hoop dat ze in schoolbanken zitten en dromen over wat ze later willen worden, in plaats van dat ze gevaarlijk werk op een plantage verrichten. Ik zal deze reis nog vaker aan ze denken. Bijvoorbeeld wanneer volwassenen hun handen uitstrekken om de knobbels en littekens te tonen van de machete die ze op het land gebruiken. Is het zwaar, wil ik weten. Ja, natuurlijk. ‘’Voel maar!’’

Dat de messen behoorlijk groot zijn, leer ik ook bij ons bezoek aan de eerste plantage. We lopen onder een groot bladerdak waar nauwelijks licht doorsijpelt. Ritselend verplaatsen we ons tussen de bomen. Daar is een cacaovrucht. Oh en daar. En ja daar ook! Het cacaoseizoen is voorbij, maar er valt nog genoeg te zien. ‘’This three is pregnant’’, grapt iemand over een boom vol groene vruchten.
Vastberaden snijdt de boer met zijn machete een rijpe, gele cacaovrucht van de stam. In mijn hand ligt de helft van de vrucht, gevuld met bonen. ‘’Niet doorbijten’’, waarschuwt Wiebe van Tony’s. Het witte vruchtvlees om de cacaobonen voelt zacht en klef. Best wel lekker, zo verzekert de rest ons. Limoensmaak, proef ik, terwijl Laetitia hardop ‘lychee’ zegt. Uitspugen en door.

Op de plantage van boer Hamadou liggen cacaobonen te drogen. Hier begint het dus, denk ik. Karamel zeezout, wit framboos knettersuiker en al die andere smaken. Wie de bonen ziet liggen, denkt niet gelijk: aanvallen! Als we de boer spreken is hij schuchter, maar een foto met zijn oogst wil hij graag laten maken. De trots over zijn land klinkt door in zijn antwoorden. Maar de zorgen ook. Klimaatverandering vormt een steeds grotere bedreiging en de cacaoprijzen schommelen flink. Eén ding is zeker: Hamadou en zijn vrouw sturen hun kinderen naar school. De oudste volgt al lessen, de jongste moet nog wat jaartjes wachten. ‘’Mijn kinderen zijn later altijd welkom op mijn land,’’ benadrukt de boer. ‘’Maar het liefst wil ik dat ze de kans krijgen om te studeren. Stel je voor dat ze dokter of iets anders kunnen worden…’’ 

De geur van cacaobonen leerden we al kennen op de plantages. In de pakhuizen dringt deze lucht nog dieper onze neuzen binnen. Vergelijk het met Smullers-friet in een drukke Intercity trein: een geur waar je simpelweg niet om heen kunt. Maar hoe cacaobonen ruiken? Lastig te omschrijven. Zuur, met een vleugje herkenbaarheid van donkere chocola. Wie dacht dat de bonen van het land gelijk de zakken in verdwijnen, heeft het mis. In de haven van Abidjan, laat boerenuni Ecookim ons het proces van A tot B zien. Gehuld in blauwe overalls staan we voor een reusachtige loods. Tijdens het cacaoseizoen kun je hier nergens staan, vertelt vice-president Ami. Vrachtwagens verdringen zich dan, klaar om bonen uit te laden. Eenmaal in de loods begint de controle. Hop, bonen op de weegschaal en doormidden snijden op zoek naar ziektes en afwijkingen. Alles check? Dan worden de bonen in zakken opgeslagen. Later steekt iemand een gigantische prikker in zo’n zak om met een apparaatje de vochtigheid te meten.

Op houten bordjes staan verschillende certificaten geschreven. Liggen er ook bonen voor Tony’s? Even is er twijfel, dan vinden we een flinke stapel Fairtrade gecertificeerde zakken. ‘’’Deze bonen gebruiken we vooral voor cacaoboter,’’ vertelt ketenregisseur Arjen. Hij wijst me op de nummers die op alle zakken staan. Daarmee kan Tony’s Chocolonely de bonen traceren tot de boer die ze leverde. Of ik misschien bovenop de stapel wil staan?  Een lichte vorm van hoogtevrees maakt plaats voor: ‘’Ja, geen idee hoe ik omhoog kom en wat ik daar ga doen (mijn armen spreiden als een vogel), maar graag!’’ En dus hou ik me vast aan de reling van het laadwagentje en zwaai ik vanaf boven vrolijk naar de rest. ‘’Dit zijn nu mijn bonen en straks mijn chocola’’, grap ik tegen Ami. Ze lacht.

In de haven van Abidjan kunnen we heerlijk uitwaaien, naar de golven luisteren en de vissersboten bekijken. De cirkel is rond. Van cacaovruchten op de plantages tot de opslag in de haven en alle stappen ertussenin. Dit is het proces in Ivoorkust. En dan te bedenken dat er in de fabriek in België nog van alles gebeurt, voor de repen Tony’s richting onze winkels vertrekken. Chocola is niet zomaar chocola meer. Wel verslavend lekker.

Razende Reporter Sietske