Blog: Razende Reportersreis #2

Sietske won in juni 2016 de razende reportersreis met een gezamenlijke actie van Jumbo Supermarkten, Max Havelaar, de Nationale Postcode Loterij en Tony’s Chocolonely.

Tekst en foto's: razende reporter Sietske Arnoldus.

Kinderen de baas

‘’Tony’s! Fairtrade! Kapatchiva!’’ Klappende handen, kleurrijke outfits en opgetogen stemmen. Wow. De ontvangst bij boerencoöperatie Kapatchiva voelt als een warm bad. In korte tijd schud ik meer handen dan mijn laatste vijf verjaardagen bij elkaar. Overal zijn mobieltjes en camera’s. Net als wij willen de Ivorianen alles vastleggen – en terecht!

Het volkslied klinkt plechtig uit de speakers en de nationale vlag gaat de lucht in. Zo uitbundig als de sfeer bij aankomst was, zo stil is iedereen nu. Een paar honderd mensen die alleen kijken en luisteren, geloof maar dat dat indruk maakt. Ceremonies zijn altijd bijzonder, maar vandaag vallen we met onze neus in de boter. Zo groot en georganiseerd als bij Kapatchiva, is ook nieuw voor Femke en Wiebe van Tony’s.

Na het volkslied barst de vreugde weer los. Mannen en vrouwen dansen in het zand op de opzwepende muziek van trommels en xylofoons. Er valt ook genoeg te vieren. Krabbel hier, krabbel daar: Ketenregisseur Arjen (‘Boekie’) en vertegenwoordigers van de boerencoöperatie tekenen een overeenkomst om de samenwerking met vijf jaar te verlengen. Met mijn camera zwier ik om ze heen. Ook ontvangen de boeren de premie van Fairtrade en Tony’s Chocolonely van het afgelopen jaar.

Premie. Klinkt zakelijk, maar voor de boeren maakt het een wereld van verschil. Zij bepalen waar ze het geld samen aan uitgeven. Vandaag zien we dat met eigen ogen bij de feestelijke opening van een school. In een dorp vlakbij spieken we naar binnen bij een school die de Chocolonely Foundation al eerder bouwde. Engelse woordjes staan op het bord gekalkt. I have, you have, she has… an interesting job.

Bij boerencoöperatie Ecojad maken we de opening van een toiletgebouw mee. Betaald met de premie van Tony’s, maar Boekie is kritisch. Er is geen stromend water en dus is het een investering voor korte duur. ‘Over drie maanden ben ik hier weer en wil ik dat graag anders zien’, verzekert hij instemmende betrokkenen.

Even een paar jaar terug in de tijd... Misschien herinner je het viral filmpje nog van een cacaoboer die voor het eerst chocola at. Het leverde bijzondere beelden op. Weten boeren wel hoe Tony’s smaakt? Een terechte vraag. Ceremonies bij boerencoöperaties zijn een goed moment om chocola uit te delen. Drie koffers propvol repen Tony’s vlogen vanuit Nederland mee naar Ivoorkust. Kinderen storten zich net zo lief op de chocolade. Met papier en al zetten ze hun tanden erin. Als ik voordoe hoe je de wikkel van de chocola haalt, volgen ze mijn voorbeeld. Nom.Van iedereen die we in Ivoorkust spreken, maakt Mariama het meeste indruk. De projectleider van ‘It takes a village to protect a child’ vertelt met zoveel passie, dat we het liefst een paar uur langer naar haar luisteren. Natuurlijk ben ik nieuwsgierig naar de beste methode om kinderarbeid tegen te gaan. Haar antwoord komt sneller dan de vraag. ‘’De gemeenschap moet kindslavernij aanpakken, niet wij. People really need to get involved. Zodat zij de strijd voortzetten, ook als het project voorbij is.’’ Vergelijk het met de gemeente die inwoners 100 keer vertelt dat plastic scheiden beter voor het milieu is. Pas als bewoners er zelf in geloven, zullen ze plastic niet meer bij de rest van hun afval kwakken.

Gemeenschappen, boerencoöperaties, jeugdleiders, ouders, Fairtrade en Tony’s: een heel web mensen werkt aan hetzelfde doel. It takes a village, tenslotte, om een eind te maken aan kinderarbeid in de cacao-industrie. Tony’s Chocolonely is opgericht om die ‘bittere nasmaak’ uit onze chocola te halen. Maar zien mensen in Ivoorkust het zelf als een probleem?Lang niet altijd, geeft Mariama toe. En dat is dan ook gelijk waar het project mee start. Voorlichting geven en in gesprek gaan. ‘’Als mijn kind op de plantage werkt, heb ik meer inkomen’’, hoort Mariama vaak van ouders. ‘’Dan leggen we uit dat kinderen na school of in het weekend kunnen werken. Overdag horen ze in de les.’’ Werk op de plantage is niet altijd fout, zolang het maar veilig en buiten schooltijd gebeurt. Ook krijgen boeren de regels van Fairtrade op het hart gedrukt, zoals de minimumleeftijd van werkende kinderen. Eén waarschuwing is geoorloofd, een tweede fout betekent: dag certificaat.

En de rol van kinderen zelf? Mariama’s ogen lichten op. ‘’In onze cultuur is het niet gebruikelijk dat kinderen zich uitspreken tegen volwassenen. Maar dat is precies wat we ze leren. Zo was er een vrouw die haar dochter altijd naar de rivier liet lopen om water te halen. Na een training protesteerde het meisje: ‘Dit is zwaarder dan mijn eigen gewicht, ik ga dit niet meer dragen!’ Haar moeder luisterde.’’ Kinderen hebben voor Mariama de belangrijkste stem om aan te geven wat er nodig is. ‘’Of het nou een game center, een speeltuin bij school of een ziekenhuis betreft: we kijken serieus naar de mogelijkheden.’’Zonder school in de buurt, is het risico op kinderarbeid het grootst. Veel kinderen hangen dan rond en doen gevaarlijk en illegaal werk op plantages. Ook toiletten en lunch op school zijn nodig. Opvallender: de afwezigheid van water in een dorp vergroot ook de kans op kinderarbeid. Een kind dat kilometers moet lopen om water te halen, heeft geen tijd om naar de les te gaan. Boeren van coöperatie Ecojad losten dit op met een waterpomp in hun dorp, gefinancierd met de cacaopremie.

Kinderen laten opkomen voor hun rechten, is het stokpaardje van Mariama en het project. ‘’Soms laten docenten hun leerlingen de school schoonmaken of andere klusjes uitvoeren. Dat is natuurlijk ook niet de bedoeling’’, verzucht ze. Over de toekomst klinkt Mariama optimistisch. Ivoorkust staat als gigantische cacaoleverancier onder druk om kinderarbeid te beëindigen en steeds meer jongens en meisjes gaan naar school.Laetitia en ik leren deze reis ook veel van het Tony’s team. Tijdens de lange autoritten vertelt Arjen honderduit over het land. Wisten jullie dat Ivoorkust als voormalige Franse kolonie nog steeds herstelbetalingen aan Frankrijk afdraagt? Dat er een ministerie van cacao is? Oh en dat …? Nee, wisten we niet. (Bij deze een speciale vermelding voor je schoonmoeder, Boekie 😊) Op de plantages en daarbuiten brengt Wiebe ons veel bij. Drie meter is de beste afstand tussen een cacaoboom en een schaduwboom. Een rubberplantage als pensioen is goed boeren. En palmwijn valt, rechtstreeks uit de boom, best te drinken. Wiebe blijkt een waar feitenkanon en doop ik al snel om tot Wibipedia.Henk vertelt met plezier over ‘zijn’ Chocolonely Foundation, die voor duizenden kinderen schoolgeld betaalt en een fonds tegen mensenhandel opzet. En Femke? Zij regelde het reilen en zeilen van de reportersreis en ook ter plaatse zorgt ze ervoor dat we ons thuis voelen.

In een paar dagen zien we veel positieve dingen. De opening van een school, volwassenen en kinderen die van chocola genieten, sterke coöperaties en een grondige aanpak van kinderarbeid. Met Jacques van Fairtrade bespreken we ook het grotere plaatje. Nog steeds de helft van alle inwoners in Ivoorkust leeft onder de armoedegrens. 100 euro per maand is het minimumloon, maar om met een gezin rond te komen heb je minimaal 300 euro nodig. Iets meer betalen voor een reep chocola is zo gek nog niet dus…

De tijd in Ivoorkust vliegt om en voor we het weten staan we weer op Nederlandse bodem. Op Schiphol duik ik even de supermarkt in. Voor me staan twee buitenlandse meisjes. ‘’Yeah, we really need this one’’, stoot de rechter haar vriendin aan. Ze pakt een oranje reep Tony’s uit het schap. Met de chocola en een pak stroopwafels lopen de meisjes naar de kassa. Ik kan een glimlach niet onderdrukken: ze moesten eens weten. In een flashback komt alles terug. Champagne in het vliegtuig na een rondje Tony’s bij het personeel. Vreugdedansjes met Ruth, Marie en de andere kinderen. De geur van cacaobonen, de feestelijke ceremonies en toegewijde boeren. Rondlopen in de haven, de basiliek in Yamoussoukro en ga zo maar door.

Ivoorkust is voor mij een prachtig land vol beloftes. Net zozeer is het een land waar nog veel moet gebeuren om kinderarbeid volledig uit te bannen en armoede te verhelpen. Als Razende Reporter hoop ik dat het verhaal achter de chocola zich doorvertelt. Zien, horen, ruiken en proeven hoe Tony’s chocolade tot stand komt én dat mogen delen, was een feestje!